Is je baas een controlefreak? Zorg dan dat je niet het 'haasje' bent!
Bijgewerkt op: 30 mei
Wat doe je als je een autoritaire leidinggevende hebt terwijl je zelf meer vrijheid nodig hebt dan je van hem of haar krijgt? Hoe een leidinggevende zich gedraagt, beïnvloed de betrokkenheid van zijn of haar medewerkers in Europa met 25% en in de USA met 25%. Wanneer medewerkers gevraagd wordt naar hun eigen gevoel van prestatie, zeggen respondenten dat hun slechtste leidinggevende 31% van hun capaciteiten benut heeft, tegenover 95% bij hun beste leidinggevende. Kouzes en Posner deden 25 jaar empirisch onderzoek naar leiderschap (bron: the leadership challenge) en stelden het bovenstaande vast.
De geboorte van een rebel
“Hoe meer je anderen controleert, hoe waarschijnlijker het is dat zij in opstand zullen komen”, wisten zij. Voor mij klopt deze stelling. Ik kreeg het altijd benauwd als ik een leidinggevende had die mij constant vroeg of de cijfers klopten, wat ik die dag had gedaan en wanneer ik een bepaald project af had. Ik kon er niet tegen als er op elke slak zout gelegd werd. Ik wijdde zijn gedrag aan een gebrek aan vertrouwen aan mijn adres, terwijl ik wist dat ik zoveel meer in huis had dan er uit mij kwam op dat moment. Door het controlerende gedrag werd de rebel in mij geboren. Voor mijn vrije geest was het beter dat ik ondernemer werd en ik nam dan ook zo’n 11 jaar geleden ontslag om mezelf uit het te strakke harnas te kunnen bevrijden.
In het boek The Servant Leader (pag. 20-21) noemt James Autry zes kenmerken van leiderschap:
Leiderschap gaat niet om het controleren van mensen: het gaat om het geven om mensen en een nuttig hulpmiddel voor hen zijn;
Leiderschap gaat niet om de baas zijn: het gaat om ‘er zijn’ voor mensen en een gemeenschap opbouwen op het werk;
Leiderschap gaat niet om het behouden van je territorium; het gaat om het loslaten van het ego, het inzetten van je spirit in je werk, en het zijn van je beste, authentieke zelf;
Leiderschap gaat niet om peptalk maar om het creëren van een plek waar mensen goed hun werk kunnen doen, betekenis in hun werk vinden en hun spirit mee kunnen brengen naar het werk;
Leiderschap is, net als het leven, grotendeels een kwestie van aandacht geven;
Leiderschap vereist liefde.
Waarom controleert jouw baas je nog steeds?
Deze mooie zes punten vormen een kern van waaruit de filosofie van Servant Leadership is opgebouwd. Hoewel er steeds meer organisaties met deze uitgangspunten werken, is het een opgave waar je in een organisatie de tijd voor moet nemen. Want we zijn zo gewend aan oude hiërarchische systemen. Dat zit in ons DNA. We zijn gewend aan het idee dat iemand de baas is en dat iemand doet wat hij of zij zegt. We laten nog steeds gedrag zien dat ‘oud’ is maar door de invloed van onze cultuur bepalend is geworden.
Spiral Dynamics geeft een helder antwoord op de vraag waarom bepaalde leiders nog steeds controlefreaks zijn. Dit gedachtegoed van grondlegger C. Graves is een theoretisch en pragmatisch model dat inzicht geeft in menselijke ontwikkeling en veranderprocessen en gaat uit van verschillende drijfveren als denksystemen in mensen. De waarden die we als mensen hanteren zijn grotendeels bepalend voor ons gedrag. De set van waarden die we hanteren (en voor waar aannemen) laten zich in samenhang zien als een systeem. Van daaruit benader je de realiteit en het wordt spannend wanneer verschillende waarden met elkaar botsen in de praktijk.
Als voorbeeld: een leider die jou telkens controleert zal bij voorkeur opereren vanuit een waardesysteem dat orde en structuur belangrijk vindt. Dat is als het ware zijn of haar filter. Ben je zelf iemand die juist meer waarde hecht aan gelijkwaardigheid, empathie en harmonie? Dan zal je leidinggevende je ongeorganiseerd vinden en je niet als capabel bestempelen. Andersom zal je zelf je leidinggevende een controlefreak vinden die zich teveel laat leiden door allerlei regeltjes, iets waar je zelf een broertje dood aan hebt.
De zes kenmerken van leiderschap die Autrey beschrijft, komen het beste tot hun recht in een bedrijfscultuur die gezamenlijke waarden nastreeft als gemeenschapszin, het uiten van gevoelens en het ontplooien van jezelf.
Doorbreek de cultuur
Wat Clare Graves ontdekte is dat de waardesystemen in mensen opgebouwd worden door de tijd en afhankelijk zijn van de levensomstandigheden waarin iemand zich bevindt. Verandert er iets in de levensomstandigheden, dan kan het zijn dat je andere dingen belangrijk gaat vinden en dat je na verloop van tijd opereert vanuit een nieuw waardesysteem. De leider die wil beheersen en controleren denkt lineair: in goed en fout. Wil jij juist meer ontwikkelen en samenwerken en wil je meerdere kanten belichten in een project en wil je ook ruimte om initiatieven te ontplooien? Stel je leidinggevende dan gerust.
Enkele tips om niet het haasje te zijn:
Wees zo concreet mogelijk; maak duidelijke plannen;
Beperk de keuzemogelijkheden tot maximaal 2;
Zorg ervoor dat je niet onzeker of vaag overkomt
Wees consequent;
Leg afspraken vast in notulen of contracten.
Persoonlijk- of team waardenprofiel
Wil jij effectief communiceren wanneer er verschillende waarden botsen of overheersen in je organisatie? Of ben je leidinggevende en wil je leren hoe je jouw medewerkers makkelijker ‘los’ kunt laten en hun initiatieven echt kunt waarderen? Laat dan door ons een persoonlijk- of teamwaardenprofiel maken op basis van Spiral Dynamics en Dienend Leiderschap. In een adviserend gesprek krijg je dan snel duidelijk waar de schoen wringt. Neem contact met ons op voor de mogelijkheden.